Cột mốc phát triển
Đây là thời điểm có nhiều thay đổi về thể chất, tâm lý, cảm xúc và xã hội. Hormone thay đổi khi tuổi dậy thì bắt đầu. Hầu hết các bé trai sẽ mọc râu và lông mu, và giọng nói sẽ trầm hơn. Hầu hết các bé gái sẽ mọc lông mu và ngực, và bắt đầu có kinh nguyệt. Các bé có thể lo lắng về những thay đổi này và cách mà người khác nhìn nhận về mình. Đây cũng sẽ là thời gian mà thanh thiếu niên có thể đối mặt với áp lực từ bạn bè để sử dụng rượu, thuốc lá, ma túy, và quan hệ tình dục. Những thách thức khác có thể là rối loạn ăn uống, trầm cảm, và các vấn đề gia đình. Ở độ tuổi này, thanh thiếu niên đưa ra nhiều lựa chọn hơn về bạn bè, thể thao, học tập, và trường học. Họ trở nên độc lập hơn, với cá tính và sở thích riêng, mặc dù cha mẹ vẫn rất quan trọng.
Dưới đây là một số thông tin về sự phát triển của thanh thiếu niên.
Thay đổi về cảm xúc/xã hội
Trẻ trong độ tuổi này có thể:
- Thể hiện mối quan tâm nhiều hơn về hình ảnh cơ thể, ngoại hình, và quần áo.
- Tập trung vào bản thân; thay đổi giữa kỳ vọng cao và thiếu tự tin.
- Trải qua nhiều sự thất thường trong tâm trạng.
- Quan tâm và bị ảnh hưởng nhiều hơn bởi nhóm bạn bè.
- Thể hiện ít tình cảm hơn đối với cha mẹ; đôi khi có thể có vẻ thô lỗ hoặc cáu gắt.
- Cảm thấy căng thẳng từ những bài tập ở trường khó khăn hơn.
- Phát triển các vấn đề về ăn uống.
- Cảm thấy buồn bã hoặc trầm cảm nhiều, điều này có thể dẫn đến điểm số kém ở trường, sử dụng rượu hoặc ma túy, quan hệ tình dục không an toàn, và các vấn đề khác.
Tư duy và học tập
Trẻ trong độ tuổi này có thể:
- Có khả năng tư duy phức tạp hơn.
- Có thể diễn đạt cảm xúc tốt hơn thông qua việc nói chuyện.
- Phát triển một ý thức mạnh mẽ hơn về đúng sai.
Mẹo nuôi dạy tích cực
Dưới đây là một số điều bạn, với tư cách là cha mẹ, có thể làm để giúp con trong giai đoạn này:
- Trung thực và thẳng thắn với thanh thiếu niên khi nói về những chủ đề nhạy cảm như ma túy, rượu, thuốc lá và tình dục.
- Gặp gỡ và làm quen với bạn bè của con.
- Thể hiện sự quan tâm đến cuộc sống học đường của con.
- Giúp con đưa ra những lựa chọn lành mạnh trong khi khuyến khích chúng tự đưa ra quyết định.
- Tôn trọng ý kiến của con và xem xét suy nghĩ và cảm xúc của chúng. Điều quan trọng là chúng biết bạn đang lắng nghe.
- Khi có xung đột, hãy rõ ràng về mục tiêu và kỳ vọng (như đạt điểm tốt, giữ gìn vệ sinh, và thể hiện sự tôn trọng), nhưng cho phép thanh thiếu niên tham gia ý kiến về cách đạt được những mục tiêu đó (như khi nào và làm thế nào để học tập hoặc dọn dẹp).
An toàn cho trẻ
Bạn đóng một vai trò quan trọng trong việc giữ an toàn cho con bạn—dù chúng bao nhiêu tuổi. Dưới đây là một số mẹo giúp bảo vệ con:
- Đảm bảo rằng thanh thiếu niên biết tầm quan trọng của việc thắt dây an toàn. Tai nạn giao thông là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong ở trẻ em từ 12 đến 14 tuổi.
- Khuyến khích con đội mũ bảo hiểm khi đi xe đạp, trượt ván, hoặc sử dụng giày trượt; đi xe máy, xe trượt tuyết hoặc xe địa hình; hoặc chơi các môn thể thao tiếp xúc. Chấn thương từ thể thao và các hoạt động khác là rất phổ biến.
- Nói chuyện với con về những nguy hiểm của ma túy, rượu, thuốc lá, và hoạt động tình dục mạo hiểm. Hỏi chúng về những gì chúng biết và suy nghĩ về những vấn đề này, và chia sẻ suy nghĩ và cảm xúc của bạn với chúng. Lắng nghe những gì chúng nói và trả lời câu hỏi của chúng một cách trung thực và thẳng thắn.
- Nói chuyện với con về tầm quan trọng của việc có những người bạn quan tâm đến các hoạt động tích cực. Khuyến khích chúng tránh xa những người bạn gây áp lực cho chúng đưa ra những lựa chọn không lành mạnh.
- Biết con bạn đang ở đâu và có người lớn nào giám sát không. Lập kế hoạch với chúng về thời điểm chúng sẽ gọi cho bạn, nơi bạn có thể tìm thấy chúng, và khi nào bạn mong chúng về nhà.
- Đặt ra các quy tắc rõ ràng cho con khi chúng ở nhà một mình. Nói về các vấn đề như có bạn bè đến nhà, xử lý các tình huống có thể nguy hiểm (khẩn cấp, hỏa hoạn, ma túy, tình dục, v.v.), và hoàn thành bài tập về nhà hoặc các công việc gia đình.
Cơ thể khỏe mạnh
- Khuyến khích con bạn tham gia các hoạt động thể chất. Chúng có thể tham gia một môn thể thao đồng đội hoặc thử sức với một môn thể thao cá nhân. Giúp đỡ các công việc gia đình như cắt cỏ, dắt chó đi dạo, hoặc rửa xe cũng sẽ giữ cho thanh thiếu niên của bạn luôn hoạt động.
- Bữa ăn rất quan trọng đối với các gia đình. Ăn cùng nhau giúp thanh thiếu niên đưa ra những lựa chọn tốt hơn về thực phẩm, thúc đẩy cân nặng lành mạnh, và cho các thành viên trong gia đình có thời gian trò chuyện với nhau.
- Đừng đặt tivi trong phòng ngủ của thanh thiếu niên. Đặt giới hạn cho thời gian sử dụng màn hình, bao gồm điện thoại di động, máy tính, trò chơi điện tử và các thiết bị khác, và xây dựng một kế hoạch truyền thông gia đình.
- Đảm bảo rằng con bạn ngủ đủ số giờ khuyến nghị mỗi đêm: Đối với thanh thiếu niên từ 13–18 tuổi, cần ngủ từ 8–10 giờ trong 24 giờ (bao gồm cả giấc ngủ trưa).